KEREM AKÇA İLE

OLAĞANDIŞI BİR DİRENİŞ

Cengiz Dağcı’nın ‘Korkunç Yıllar’ romanından yola çıkan “Kırımlı”, 2. Dünya Savaşı’nda Nazi esir kampına düşen bir Kırım Türkü’nün dönemin otoriter rejimlerine karşı direnişini merceğine alıyor. Hollywood’u aratmayan savaş ve çatışma sahnelerini ‘sanat yönetimi’ ve ‘müzik’ detaycılığıyla destekleyip hedefi tam 12’den vuruyor. İyi çekilmiş destansı aşk damarlı bir savaş filmine evrilirken, yerli türdeşlerinin üzerinde bir yere oturuyor ve sinemamız için önemli bir kazanıma dönüşüyor.

Tarih boyunca politik çekişmelerin odağı olan ve sürekli el değiştiren Kırım, bu konumuyla bilinir. Ama Kırım Türkleri’nden çok haberdar değilizdir. Sadece detaycı tarihçiler bu konuda araştırmalar yapmışlardır. Reklam geçmişli Burak Cem Arlıel “Kırımlı”da (2014), 2. Dünya Savaşı’nda Nazi esir kampına düşmüş Kırımlı Teğmen Sadık Turan’ın yaşadıklarına odaklanıyor. Önce Sovyetler Birliği, ardından Almanya, en son da kendi için savaşan bir askerin kimliksizliğini, olağandışı direnişini ele alıyor. Cengiz Dağcı’nın 1956 tarihli eserinden yola çıkarken, orada olup bitene bir aşk hikayesi de ekliyor.

BAŞKA VATANDA AZINLIK OLMAK

Aslında “Birleşen Gönüller”deki (2014) Kafkasya Türkleri temsilinin bir benzeri, dışarıda yaşayıp ötekileşen ‘azınlıklar’ üzerinden canlanıyor. Bugünlerde sinemamızda azınlık meselesinin furyaya dönüşmesi, başka vatanda geçen ‘savaş filmi’ damarında beliriyor. Film, Selma Ergeç’in canlandırdığı Türkçe bilen Polonyalı bir kadın ile Sadık Turan’ın bir trende kesişen hayatlarından bir ‘bağ’ çıkarıyor. Savaşta yaşananları da bir flashback eşliğinde önümüze seriyor.

Çamurlu bir sipere doğru yönelen vinç, acıyı, çaresizliği, ateş altındaki huzursuzluğu yansıtıyor ilk olarak. Feza Çaldıran’ın sinematografisi vinç, steadicam ile sabit kamerayı iyi dengeliyor. Geniş alana açılan kameranın aralara süzülmesi, süresi çok uzun tutulmayan planlardan destek alıyor. Genel plandan başlayan bir estetik kaygı öne çıkıyor. Üst ve alt açı işlevsel olarak kullanılıp, otoritenin ve savaşın yarattıklarına anlam kazandırıyor.

2. DÜNYA SAVAŞI HİÇ BU TARAFINDAN GÖSTERİLMEMİŞTİ

Hollywood filmlerinde gördüğümüz ‘destansı aşk’ süslü savaş filmi omurgası en doğru noktada beliriyor. Üstelik Yahudi Polonyalı’nın ‘masum’, Kırımlı Türk’ün ‘mahkum’ olduğu, perdede hiç görmediğimiz bir tarafından bakılıyor insanlık kıyımına... “Çöküş”te (“Der Untertang”, 2004) Bruno Ganz’ın ‘Hitler’ tiplemesine benzeyen Alman subayına can veren Baki Davrak müthiş bir performans sergiliyor. Makyajıyla tepeden tırnağa elden geçirilmiş evrensel bir film nesnesine, Amerikan filminde görsek sırıtmayacak uluslararası bir karakter tanımına destek veriyor.

Filmin tamamına yakını Almanca akarken Murat Yıldırım’ın ve diğer Türk oyuncuların konuşmaları filmi ayağa kaldırıyor. Tek zayıf taraf Gülçin Santırcıoğlu gibi gözüküyor. Kurgucu ile görüntü yönetmeninin uyumu bize yansıyor. Çaldıran sanat filmlerinde olduğu gibi kendini öne çıkarmıyor. Çamurun, karların altında kalmış bir cepheyi, bir yaşam mücadelesini, çatışmalarla veriyor. Yıldırım, yavaş çekim gibi teknikler yerinde kullanılıyor. Tüm bunlar özenli sanat yönetimini besliyor ve esir kampının detaycı görüntüsüne vurgu yapıyor.

TUNA HİZMETLİ’NİN MÜZİKLERİ FİLME BÜYÜK DESTEK VERİYOR

Ama özellikle gerilmemize yol açan orkestra müziğin etkisi birinci sınıf. Tuna Hizmetli’nin besteleri, savaşın psikolojisini yansıtırken, yaylı çalgılarla bambaşka ezgileri bir araya olağanüstü bir doğallıkla getiriyor. Dönemin diktatörleri de böylece eleştiri odağı olurken, Stalin ile Hitler’in ‘insan canı’nı umursamadan devreye soktukları kanlı mücadele ve hain uzlaşma, bir Türk üzerinden anlam kazanıyor. Kızıl Ordu’ya girmiş Kırımlı Türk askerinin esir düşmesi içimizi burkan ‘yanlış anlaşıldı!’ çığlıklarına yol açıyor.

“Kırımlı”, sinemaskop oranında çekilmiş uluslararası bir proje. Hollywood’u kıskandıracak bir politik tarafsızlığa sahip. Öte yandan aşkın her şeye karşı gelebileceğini gösterirken de iki ortama yabancı bireyini iyi konumlandırıyor. Yönetmenine çok şey borçlu bir işe dönüşüyor. Güncel destansı aşk filmlerimizin arasında “Sürgün” (2013), “Kelebeğin Rüyası” (2012) ve “Birleşen Gönüller”in üzerine yerleşmekte zorlanmıyor.

Künye:

Kırımlı
Yönetmen: Burak Cem Arlıel
Oyuncular: Murat Yıldırım, Selma Ergeç, Baki Davrak, Suavi Eren, Bülent Alkış, Gülçin Santırcıoğlu

Süre: 118 dk.