BEĞENİLER

1096. DİYALOG: TARAFLAR

Merhaba  

Sanat; beğenilme veya paraetme arzusunu nasıl yener, popülerite sorununu nasıl aşar?

Öngül Zehra Kaya

Bir müddet sonra yok olacağını bilmek... Sanatın ortaya çıkışında, bilinçaltında ölümsüzlük duygusu yatar. Eğer ki ölümlü olacağını hissederse ve sanatçının gayesi ticari kaygılar değilse gerçek sanat ürününü ortaya koyacaktır muhakkak…

Doğa Ben 

Belki önce para-etme ve beğenilme arzusunun insanlar arası ilişkideki yerini sormak gerekir. Bir şeyin para etmesi, o şeye bir değer atfı değil midir? Paranın değiştokuşlardaki değer taşıyıcılığı özneler arası bir alana ait. Özneler arası alandaki değer atfının referansı nedir? Beğeni midir? Bilmiyorum ama çok para eden birçok şeyi beğenmeyebildiğimi de biliyorum. Çok beğenildiği için kaç para olursa olsun parası verilen şeyleri de biliyorum.

(diyaloğun tamamı için bkz: 1097. DİYALOG VanGogh VanGogh Olduğunu Biliyor Muydu, Bilmiyor Muydu?) 

Elif Basan

Sanat, Herşeyden Bağımsızdır, Sanatı Anlamak, Yaşamak gibidir. Popülerite ve Paha değerine takılı olan Eser zaten Sanat Eseri değildir. Popüleriteyi Sorun olarak görmemek gerekiyor. Popülarite amacı gütmemesi gerekiyor Sanatın. O zaman artık Sanat değil Eseri değil Popüler bir Eser olur Sanattan uzak, Bilemiyorum. Düşmüşse Hiçbir şey yapılamaz. Sanat Konuşur, Sanat Gösterir, Sanat Yaşatır. Anlamayan kişiye zaten anlatamayız. Yorumsuzdur Sanat bence. Sanat Galerilerini, Müzeleri, Resim Sergileri gezen Sanatın her şeyine hayran biri olarak Bence Sanat kıyassız olmalı. Masraflarla ilgili anlıyorum Evet Ama, Sanat Hayattır. Sanatsever bir Toplum olursak ancak Sanatın masrafları düşünmesine gerek kalmaz.

Erkan Yazargan 

Çok basit bir yöntemle İÇSELLEŞTİREREK mücadele eder, bu tür durumlarda... Popülerite, populizm, şöhret veya ün tuzağı sadece sanatın değil insanın sorunu olduğundan ve yarattığı sarhoşlukla akılları baştan aldığı için gerçekten de mücadele edilmesi gereken bir çekim, girdaptır ama sanat bu düşmana karşı cepheden saldırıya geçmez Savaş, mücadele, taktik, strateji bilginlerinin altını önemle çizdiği "dostuna yakın ol, düşmanına daha yakın..." anlayışı sanat disiplininde içselleştirme yani onu da bi biçimde içine alıp absorbe etme ile gerçekleştirilir. Bunun en bariz örneği Dadacı akımdır. İlk çıkışı sanatı tümüyle imha üzerine kurulu bu akım çok kısa bir süre sonra sanat akımına dönüşmüştür. Bu örneğin binlercesi sanat tarihinde ve günümüzde yaşamaktadır. PopArt da bu örneklerden sadece birisidir. Yani ülkemiz örneğinden devam edersek; kendine sanatçı denilen ve bundan zevk alan hatta denilmemesine kızan MEMUR takımı kendi hiyerarşilerinin tümü ile birlikte aslında sanat evinin çevresindeki çitlere veya evsahibini koruyan bahçe köpeklerine benzerler ki bu örneği sanat hazinesini koruyan yılan, çıyan, akrep, sürüngen benzeri zararlılara benzetenler de vardır. Sanat bütün macerası boyunca insanlığa en zevkli ve paha biçilemez lezzetler tattıran en muhteşem oluşumdur

Fotoğrafın hikayesini bilmeyenler için bakılıp geçilecek gözü yaşlı bir kız çocuğu ve omzuna attığı bir bağlama gibi görünebilir

Oysa

O saz büyük büyük dedemizden kalan bir "dede sazı" olup belki elli yıldır duvarımızda, "ben gidersem sazım sen kal dünyada, gizli sırlamı aşikar etme" sırrı ile, sadece bize değil büyük ailemize kutsal emanet gibi bırakılmış, kalmış, değerli bir sazdı

Ve

Günlerden bir gün fotoğrafta gördüğünüz büyük kızımız boyu yetişecek yaşa gelince duvardan indirip eline aldı. Ne kadar ısrar edip elinden almaya kalkışsak da bırakmadı, ağladı. Dayanamadık bıraktık. O yüzden gözü yaşlı

Sonra

Benim sevgili kızım, yavrucuğum, yavrucağımla ayrılmak zorunda kaldık. Bir daha da görüşemedik

Yani size göre anlamsız olan benim veya bir başkası için evrenin sırrı olabilir

Toplum dediğiniz sürü; akılsız, bilgisiz, duygusal, geri, değer bilmez, vicdansız, saldırgan, kitle duygusuyla hareket eden, benciller oldukları için popülizm veya popülerite de en az onlar kadar iğrenç ve çekilmezdir.

Murat Gök

Çok güzel sorular. Bugün bile aklıma geldi. 

Bence Avrupa bunu kısmen aştı. Sosyal ve bilimsel alanda ne kadar gelişmiş olduğumuzla alakalı bir durum.  Her birey kendine özgü yeteneklerini keşfetti ya da daha da önemlisi geliştirdi diyelim. Bu durumda sanatçılar da kısmen egoizmlerini yener. ?

Özgür Yılmaz 

Beğenilmek her çeşit insan için çok önemli bir duygu. Bu duygu elbette sanatçı için de geçerli. Beğenilme ve kabul görmeyi önemsemeyen bir sanatçı zor bulunur bir şey olmalı. Bukowski bile bunun sıkıntısını yaşamış.

Sevilay Nesrin Aydoğan

Bu sanatçının sadece sanata değil, aslında yaşama bakış açısıyla da alakalı. Kişilik olarak özünü bulmuş ve kendisinden memnun olan bir sanatçı sanatında da talep edilen değil ruhunun yansıttığını yapar diye düşünüyorum. Böylece ne beğenilme derdi kalır ne de maddi ederinin üzerinde yoğunlaşır. Hatta eğer ondan ayrılmak zorundaysa eserini satmak bile istemez. Gerçek sanatçı bir çok sanatçının yapabildiğini kendisi de yapabilecek durumda olmasına rağmen, onları taklit edip alkış almak yerine kendine has olanın arayışında olmayı tercih etmelidir. Her insan ve her sanatçı farklıdır. Özünü yansıtırsa sanatında da farkı belli olur.

Mehmet Mahzun Doğan 

Merhaba,

Yanıtım şöyle: Şiirden müziğe, resimden heykele sanatın popülizm arzusu ve para için yapılmasını hiç anlayamadım! Daha doğrusu anladım da o arzu ya da para beklentisiyle üretenlere has sanatçı gözüyle bakamıyorum. Sanatçı, dizeleri yazarken, notalar arasında koşarak bestesiyle uğraşırken, tuvalin karşısında fırçasıyla renkleri birbiriyle seviştirirken kendi iç dünyasındaki fırtınalar, kuytular, ezgiler, özlemlerle başbaşadır. Sözcükler dize, dizeler şiir olurken okuyucuyu bile düşünmez bir şair. Ben böyle yazıyorum örneğin. “Anlayamadım” demem bundan!

“Sanat, beğenilme veya paraetme arzusunu nasıl yener, popülerite sorununu nasıl aşar?” şeklindeki sorunuz yanlıştır.

Bu konuda dışarıdan yapılabilecek bir şey yoktur! Konu, sanatçının “yaratma ahlakı”yla ilgilidir.

Deniz Serkan Özcan 

Bunu sanattan çok kişinin aşması lazım. Günümüzde birçok insan sanatı ve yaptığı herhangi bir işi beğenilme arzusu güderek yapmakta. Fakat geçmişte boya alacak parası olmayan ressamlar, yazacak kâğıt bulamayan şairler, yazarlar gibi pek çok sanatçılar; sanatı duygularını dışa vurmak amaçlı kullanıyorlardı. Teknolojinin gelişmesi ve insanın istediğini daha kolay elde etmesiyle birlikte sanatın değeri azaldığı gibi popülarite ve beğenilme hissi arttı. Sanatın bu sorunu aşması için, toplumun düşüncesi ve davranışı da önemli. Kısaca cevap sanatta değil de insanın kendisindedir.

Antropolojiden sanata hatta psikoloji biliminden sanata veri toplarken elde ettiklerimizi sanat adına nasıl değerlendiririz, sanat eğitimi ve bilimi gelişirken nelere dikkat eder/etmelidir?

Eskiyle günümüz arasında yaşanan her fenomen, sanat ve bilim yoluyla topluma ışık tutar. Sanatın insanlar için bir gereksinim olduğunu düşünüyorum. Bundan dolayı sanat; psikoloji ve antropoloji gibi insanı yakından ilgilendiren bilim dallarından beslenir ve toplumu aydınlatır. Gelişim sürecinde ise sanatın; bilgiyi, duyguyu fenomeni doğru biçimde insana yansıtmaya ve insanı yanıltmamaya dikkat etmesi gerekir.

Yanıltmama gibi hassas bir noktaya gelmişken, tam da sanatın yaratıcılık özü ile geliştirip oluşturduğu yeni dünyalar hatta evrenlerin dürüstlüğünü nasıl tespit edeceğiz veya asıl soru sanatta dürüstlük aranır mı?

Sanat yapmak için hayal gücüne ve imgelere tabii ki ihtiyaç vardır hatta sanatın en güçlü özelliğidir bu. Kurgular ve imgeler hayatın içinden, yaşanan veya yaşanılması istenilen olarak seçilir ve aktarılır fakat sanat; gerçeği, "sürreal bir şekilde anlatsa bile" özünde olan duygu gerçektir. Anlatılmak istenen şey sanatçının gerçeğidir. Birçok sanatçı yaşadığı dönemi, dönemin olaylarını topluma ya gördüğü gibi ya da imgeleriyle anlatmıştır. Her fenomen kendine göre dürüstlük içerir ve sanat da her durum ve bilim gibi yorumlanabilir. Dürüstlükten kasıt genel geçer bir gerçeği yansıtmaksa, her sanatçı kendi gerçeğini kendince yansıtır diyebilirim.

Olgun Özdemir

Selam, 

Gelir dağılımı eşitsizliği son bulduğu an soru cevabını bulur Ahmet Uluçay'ın biyografisini bir kez okuyan sorunun cevabına ulaşır, kısaca bi bakın. Aklıma ilk gelenleri yazdım. Umut etmeye devam. Sanatçı gözleyendir. Gözlem yapabilendir. Hayaller kuran hatta düşün içinde düşler kurabilendir. Aksine inatçı olmak ve inadına hedefinde ki istikamete yürümek sanatçı olabilmenin maddelerinden biridir. Kararlılık yada inat farketmiyor. Sonuçta Alman disipliniyle yetişmeme rağmen uzun vadeli planlar yapmaya alışmışken bu aşk beni değiştirdi. Ülkeme dönmeden önce -Almanya' da bir yıl sonrasının tatil planı takvimim de  yazarken bugün kriz nedeniyle kıvranıyorum. İşte bu kıvranma hayat'a dair bir yaratım sürecinin başlangıcıdır. İnsanın lradesi kırılmaya görsün; hele bir de yanlış adrese kaynamışsa "yangı gülüm keten helva". Bu yanlış adres benim doğrum. Hayallerim sebebiyle kafayı duvarlara vursam da yılmadan devam... Duvarları kıra kıra, kafamı kanata kanata. Bu yolun çıkmaz olduğunu ben de biliyorum. 

Bütçe bulunmuş ve filme başlanacak. Her husus rayında gidiyor. Belki de filmin geliri bana yeni kapılar açacak. Maddi anlamda rahatlayacağım. "Bu sefer ana akım çekeceğim" dediğim her işin ilk gününde yine tek plana dönüyorum. Olmuyor! Ana akım yerine yine sanatsal bir şeyler olsun içgüdüsü. Bir çok arkadaşım aynı durumda, unutmadan belirteyim. Keşke tüccar kafasıyla düşünsem

Uyanık olmayanların çok olduğu bir dönemden geçiyoruz sanırım. Diğer husus ise sokak jargonu ile "parayı veren, düdüğü çalar". Talep zenginin istediğine, sevdiğine göre şekil alıyor. İşte benim gibiler hariç, malesef. Yoksa malum bugün ayın 15'i, kıvranmazdım böyle. Ruh halim hayli kötüydü. Güldürdünüz beni. Hafif bir rahatlama oldu, var olun, eyvallah, görüşmek dileğiyle. 

DOĞA BEN İLE

1097. DİYALOG:

VanGogh VanGogh Olduğunu Biliyor muydu, Bilmiyor muydu

Merhaba  

Sanat; beğenilme veya paraetme arzusunu nasıl yener, popülerite sorununu nasıl aşar?

Belki önce para-etme ve beğenilme arzusunun insanlar arası ilişkideki yerini sormak gerekir. Bir şeyin para etmesi, o şeye bir değer atfı değil midir? Paranın değiştokuşlardaki değer taşıyıcılığı özneler arası bir alana ait. Özneler arası alandaki değer atfının referansı nedir? Beğeni midir? Bilmiyorum ama çok para eden birçok şeyi beğenmeyebildiğimi de biliyorum. Çok beğenildiği için kaç para olursa olsun parası verilen şeyleri de biliyorum.

Sanat yerine sanat işi demek istiyorum. Sanat işinin para etmesini arzulayan sanatçının esas arzusunun, yukarıda bahsettiğimden yola çıkarak özneler arası dünyada bir değer talebi olduğunu düşünüyorum. Bu durumda, bir işin para etmesi veya beğenilmesi arzusu gerçekten bir problem mi, bilmiyorum. Eğer problem olduğuna işaret edilen noktalar varsa bunları tekil örnekler üzerinden konuşmak soruyu nereden kavrayacağımı daha da şekilendirir sanıyorum.

Popülerite sorununun aşılmasına yönelik de benzer bir kafa karışıklığı içindeyim. Popülerite ile kastedilen, büyük kitlelere hitap etmesi midir? Sorunun virgülden sonrasını, öncesi ile bağladığımda, problematize ettiği şey, sanat işinin daha geniş kitlelere ulaşıp dolayısıyla daha fazla beğenilip  para kazanırken "gerçekleştirmekten-ortaya koymaktan geri durduklarına" dair midir? Eğer öyleyse, soru bir sınır/derece sorusu mudur? Sanatçı, özneler arası değer kazanacak işini üretirken, popüler olacak olanı ve beğenileni üretmeye nerede nasıl bir sınır çizmeli? 

Ama kafamı karıştıran, bu sınırın ayırdığı diğer taraf/ların ne olduğunu düşündüğümüz... Bu "diğer tarafta" sanatçının "içinden geleni" üretmesi, "eleştiri" sunması, "direnmesi" mi durur? (Bu kelimeleri bugüne kadar seslerini duyduğum sanatçılardan alıyorum). Eğer öyleyse bu tavırdaki "sanat" da para etmek, beğenilmek ve popüler olmak istemez mi? 

Sorunu aştığını varsaydığımızda, bahsettiğimiz "sanat" neye benzer?

Popülarite benim fikrimde kendi başına bir tuzak değildi aslında. Zamanın Fransa'sında Sartre'lar herkesin okuyabileceği kadar anlaşılır şeyler yazdıkları, halka hitap ettikleri, popüler oldukları için fikirleri etkili olmuş, yayılmış sanıyorum. Bir tarihçi değilim, kulaktan... Ama, kötü popüler işlerin neyde benzeştiklerine bir yanıt vermek istersem şöyle derdim sanırım: Aynı imgeyi üretmek tuzağına düşmek. 

"Kadın"a dair araştırılan bir söylemde, "kadın"la ilgili şeylerde "kadın"ı aynı şekilde gösterip durmak. Mesela biyolojik anlamdaki kadını, cinsi ilişkiler içinde veya bedenini çeşitli alanlarda özgürce kullandığını izlememiz. Veya kadın cinayetlerini anlatmak için siyah topuklu ayakkabıları seçmek. Böylesi imgeler, sürekli görmeye alışık olduğumuz ve her gördüğümüzde canımız çeken reklamlar gibi geliyor bana. Görünce, kendi dünyamız içinde hep bir yeri olan imgeler. Ama daha çok örnek üzerinden, daha kapsamlı bir şeyler yazabilmek için daha uzun düşünmeliyim sanırım.  Gerçek bir diyalog gibi performe ediyorum şimdi size yazdıklarımı. Anlık...

Reklamla ilgili soruyu bir sanat işinin, bir galeri mekanında işin karşısında muhtemel alıcısı ve galeri sahibi, satıcısı konuşurken; bir resme oturtabiliyorum. Kaldı ki bir sanat işi hangi çeşitli atmosferlerde satılır bilmiyorum! Sanat işinin para etmesi için pazarlanması safhasında "PR, sunum, gösterim, gösteriş ve riyakarlık var" diye anlıyorum soruyu. Bütün bunların içinde artık sanatta değiliz de ekonomideyiz diyorsunuz. Herhalde öyleyizdir... 

Ricoeur'ün hibrit olmakla ilgili söyledikleri aklıma gelip duruyor. Soruda bahsi geçen ekonomi-sanat ilişkisini inceltmek gerekir, ama bende yok. Klasik arz-talep teorisinin sanat piyasasında işlemediğini okumuştum, başka teorilerle inceliyorlar sanat ekonomisini. Sanatın ekonomisi de bir alan olarak var, sanat ekonomiden hiç alakasız değil işte... Mesela sanatçı, sanat piyasasının ekonomisine dair üretenleri okursa-bilirse, "sanat"  "ekonomiden" nasıl etkilenir diyerek soruya örtük bir varsayım atfediyorum: Sanatçı zaten işinin satılması sürecine karışmaz. Ekonomiyi hedef alan sanat işleri yok mu! Bager Akbay'ın bahsettiğini hatırladığım bir websitesi işi vardı ama aktaramayacağım kadar bulanık hatırlıyorum. Ekonomi ile sınırlarını nasıl korur için değil ama ekonomi ile ilişkisini nasıl "kurar" için güzel bir örnek olacaktı o... 

Soruları nasıl sorduğumuz yanıtlar için bizi koşulluyor. Sanat için diğer disiplinlerle arasına bir sınır çizmek benim kavradığım bir nokta mı bilmiyorum. Sanat akademiye girdiğinden beri bir disiplindir diye düşünmüştüm. Öncesinde de disiplin miydi veya akademi dışında bir sanat edimi varsa o ne olacak..?

Evet, ne zamandan beri disiplindir sorusu güzel bir soru.

Anlamaya çalışırken bulduğunuz veya oluşturduğumuz kriterler bunu (disiplin olmasını) doğurdu sanırım. Yani -bir yerden sonra ile devam edip karar veriyor ve yerimizi buluyoruz.

Sanatın tarihini incelerken içinde boğulmak veya geçen tartışmalarında kaybolmak yerine bugün/çağdaş sanatta neler var, nasıl ilerliyor, nereye gidiyor soruları daha kritik kanımca. Anladıktan sonra ve yerimizi iyice belirleyip tahkim ettikten sonra sanatı daha nasıl yüceltebiliriz bu arada soruda geçen negatif/olumsuz etkilere karşı nasıl korur/korunuruz sorularını sormalıyız sanırım..?

Kaygınızı anladım. Katılıyorum. Hangi noktada disiplin olduğu sorusunu tam da bu yüzden önemli buldum aslında. Disiplinleşen, uzun zamandır kendi alanını/biçimini koruyarak ana akım olabilmiş olan şeydir. Disiplin deyince de, kendini üniversitede veya başka kurumlarda kabul ettirmiş, fon bulan, ekonominin içine katılan politik bir düzlem geliyor aklıma. Mesela 18.yüzyıl sonunda sosyal bilimlerin disiplin olarak kabul edilmesi için -ki bu üniversitede etkinliğini sürdürmek, çalışmaları için fon bulmak anlamında - Fen Bilimleri kadar kesin ve net bilgilere ulaşacaklarına/ulaştıklarına ikna etmeleri gerekmiş bilim camiasını, politikacıları filan. Devlet kurumuna şunu demişler, "biz sizin toplumları daha iyi yönetmenize katkı sağlayacağız çünkü biz şöyle şöyle ulaşıyoruz bilgiye vs." 

Bir disiplinin doğuşunun ya da sürmesinin ideoloji ve politika ile ilişkisi yakından olunca, haliyle ekonomi veya ifade özgürlüğü ile de öyle yakınlaşıyor.

Tam da bu yüzden belki disiplin içine girmiş ve disiplin olmamış biçimdeki sanatı birbirinden ayrı düşünmek gerekir kanımca. Belki yüceyi üreten türden sanat artık disiplinin içinde değildir! Kaldı ki, Avrupa' da artistic research (AS) denen bir sanat alanı bir akademiye girdi. Derdi epistemoloji gibi, daha çok. Bana öyle görünüyor. Daha çok incelemeliyim tabii. Sanatsal bir bilme biçimi arıyorlar ama tam olarak bir metodları yok. Metodu olmadığı için disiplin diyebilir miyim bilmiyorum. Yeni bir biçim olan böyle bir alan sanatsal yüceyi nereden üretecektir acaba?

Sanırım bu ve benzeri soru/nların tümünün deneyini hemen burada yaparak, hiç olmazsa kendimiz için veri toplayabilir veya neticeye varabiliriz: Şöyle ki; yazdıklarınızı, yazı (edebiyat) sanatı ile acaba bir sanat eserine dönüştürmemiz mümkün müdür? 

Yazarın istek ve bilincinin ötesinde bir ekip oluşturup kelime kelime, cümle cümle analiz eder ve diğer soru ve yanıtlarla bütünleştirebilirsek elimize bir sanat eseri geçmesi mümkündür. Pekiyi, nasıl ispat ederiz sorusunun yanıtı; şimdiye kadar TARAFLAR olan başlığın, metnin canlılığından ve katılım coşkunuzdan dolayı baskın olmasıyla AKLIN GÜCÜ DUYGUNUN COŞKUSU olarak değişmesi. Bunu biz, hemen burada yapabilirken araştırmasını yapmak isteyenlerin bu detayı bilmeleri zorunlu bir hal alır. Yani disipline ettiğimiz, öyle anladığımız sanatı "akademi bu şekliyle kabul ettiğinden değil de ZATEN öyle olduğu için" gerçeği herkes tarafından kabul edilir kanımca. Burada söz ve onay hakkı tümüyle eseri üreticinin olacağından, size aittir. Örnek çalışma için; VanGogh'un Mektupları ile adına akademi tarafından yazılan veya yazdırılan makalelerin onulmaz, yakıcı çelişkilerine bakılabilir. "VanGogh VanGogh olduğunu biliyor muydu, bilmiyor muydu" sorusu çok güzel bir sorudur.